Mitt Romney probeert zich uit alle macht terug te vechten in de race om de Republikeinse nominatie. Vrijdag gaf hij een speech op het enorme Ford Field, waarbij alle aandacht uitging naar het gebrek aan belangstelling: slechts 1.200 toehoorders in een stadion voor 80.000 mensen. De inhoud sneeuwde daardoor wat onder, maar Romney benadrukte weer zijn ‘electability’ op grond van zijn economische beleid. De verkiezingen zullen toch vooral over die economie gaan. Sinds Clinton weet iedereen: “It’s the economy, stupid.” Maar is het alleen de economie?

Fiscal conservatism

De beleidsvoorstellen die Romney onlangs presenteerde op een campagnebijeenkomst in Arizona maken volstrekt duidelijk in welke traditie hij staat. Romney wil de inkomstenbelasting met een vijfde verlagen. Daardoor zou het toptarief dalen van 35 naar 28 procent. Ook de vennootschapsbelasting moet omlaag: van 35 naar 25 procent. De staat, zuchtend onder torenhoge schulden, zou daardoor minder binnenkrijgen. Romney wil daarom stevig snijden in de uitgaven. Het is het klassieke Republikeinse recept: bezuinigingen en belastingverlaging, samengevat als fiscal conservatism. Doordat de staat zich terugtrekt en de mensen meer geld krijgen, zou de Amerikaanse economie eindelijk de impuls moeten krijgen waarnaar de kiezer al zo lang smacht.

Staatsschuld

Romney poseert graag als de redder des vaderlands die zal afrekenen met Obama, de president die Amerika in het ongeluk stortte. De economie ging de afgelopen jaren door een ongekend diep dal. De Federal Reserve pompte miljarden in de economie en uit vrees voor deflatie gaf de overheid dollars uit als water. Maar het enige dat groeide, was de staatsschuld. De economie bleef haperen, banken, consumenten en bedrijven hielden de hand op de knip en er kwamen nauwelijks banen bij. Obama’s populariteit had inderdaad zwaar te lijden. De approval rates daalden na de vangst van Osama bin Laden gestaag tot een historisch dieptepunt in december 2011. Amerikanen geloofden niet meer in zijn maatregelen tegen de crisis.

Crisis, what crisis?

De kiezers vinden de economische crisis zo belangrijk omdat die continu in het nieuws is. Wat Romney niet lukt, krijgen economen moeiteloos voor elkaar: zalen stromen vol als ze iets over de crisis zeggen. Een panel met vier topeconomen in het New Yorkse Metropolitan Museum trok honderden belangstellenden en was direct uitverkocht. Dat is eigenlijk nerkwaardig, want de economen hebben helemaal geen oplossing: ze spreken elkaar steeds tegen. Dat bleek ook nu weer. Nobelprijswinnaar Paul Krugman vindt dat de overheid de economie moet stimuleren. Nobelprijswinnaar Edmund Phelps vindt verder laten oplopen van het overheidstekort onverantwoord; hij pleit voor harde bezuinigingen om de staatsschuld terug te dringen, zodat de economie weer ruimte krijgt om te groeien.

Economisch beleid

Obama kan zich dus evenzeer op topeconomen beroepen voor zijn stimuleringsbeleid en zijn bailouts, als de Republikeinen dat kunnen voor hun fiscal conservatism. Omdat het economische beleid zo gepolariseerd is, zal het economische programma van de kandidaten weinig kiezers over de streep trekken. Dat blijkt ook uit de polls. Hoewel veel kiezers zeggen dat ze economische groei belangrijk vinden — en dan vooral meer banen — zegt dat weinig over welke oplossing ze willen. Alleen de resultaten van het beleid tellen dus: groeit de economie, dan wint Obama, bij recessie winnen de Republikeinen — althans, dat denkt iedereen nadat Clinton in 1992 Bush uit het Witte Huis wist te verdrijven door hem de recessie van dat jaar in de schoenen te schuiven.

Populariteit

Sinds Clinton ziet iedereen de populariteit van de president in het licht van de economie. De lichte verbetering in de approval rates van Obama — hij scoort de laatste week eindelijk weer wat beter dan zijn Republikeinse rivalen — wordt dan ook direct toegeschreven aan de verbeteringen in de economic outlook onder kiezers. Maar wie wat beter naar de polls kijkt, ziet dat kiezers Obama daar niet om waarderen. Amerikanen vinden namelijk helemaal niet dat het nu goed gaat, en er is dus geen sprake van beloning. Ze zijn alleen wat positiever over de toekomst. Daar heeft de president nog niets aan kunnen doen. Obama’s economische prestaties scoren dan ook laag in de polls, net als zijn maatregelen om meer banen te scheppen en zijn beleid ten aanzien van de staatsschuld.

Is it the economy?

Er is veel onderzoek gedaan naar economisch succes en populariteit van regeringsleiders. De politieke wet dat economisch succes leidt tot herverkiezing blijkt lang niet altijd op te gaan. Het is wel zo dat economische groei de kansen van een zittende regeringsleider vergroot: een procent extra economische groei maakt herverkiezing drie tot vijf procent waarschijnlijker. Maar het maakt wel uit hoe die economische groei tot stand komt. Zittende conservatieve of liberale leiders worden eerder herkozen als de inflatie laag is. Ze worden beloond door het vermogende deel van het electoraat voor het waardebehoud van hun kapitaal. Voor linkse regeringsleiders maakt dat weinig uit. Zij worden eerder herkozen bij groei van banen en inkomens: daarvan is de werkende klasse immers afhankelijk. Voor nieuwe kandidaten en oppositieleiders blijkt er weinig verband te zijn tussen de economie en hun verkiezing. Clinton was dus eerder de uitzondering dan de regel.

It’s the morality, stupid!

Misschien verklaart dat waarom Santorum het in de peilingen tegenover Romney en Obama zo goed doet. Obama verliest het op het punt van de economie. Democratische kiezers geloven niet in zijn aanpak als er geen banen bijkomen, maar zien in de Republikeinse aanpak geen alternatief. Republikeinen en onafhankelijke kiezers vinden dat Obama  de staatsschuld te veel laat oplopen en zo het inflatiegevaar aanwakkert. Romney’s strategie om verkiesbaarheid en een alternatief economisch beleid te benadrukken, heeft daarom weinig zin. Santorum heeft het zelden over de economie. Hij richt zich op een grote  groep twijfelende kiezers: de katholieken. Hij hamert op family values, abortus, homohuwelijk en overheidsbemoeienis in de gezondheidszorg. De kiezers weten dat de Verenigde Staten bankroet zijn. Het gaat volgens Santorum nu om iets anders: het morele failliet.