RTV Noord bericht eind september voor het eerst over kindbruiden van dertien en veertien jaar die naar Nederland komen via gezinshereniging; het wordt opgepikt door andere media. Kamerlid Attje Kuiken stelt direct Kamervragen aan staatssecretaris Klaas Dijkhoff en wil dat de senaat de wet die kindhuwelijken tegengaat uit de stapel achterstallig werk haalt. Dat gebeurt: De Eerste Kamer neemt de wet aan, zodat huwelijken die gesloten zijn terwijl meisjes minderjarig waren, niet meer in Nederland worden erkend. Kindbruiden kunnen daardoor niet meer nareizen.

Maar het CDA vindt dat niet genoeg. Kamerlid Peter Oskam dient in de Tweede Kamer een motie in die oproept om direct actie te ondernemen. Na de stemming meldt het CDA luidkeels dat een meerderheid ‘de motie van het CDA tegen kindhuwelijken heeft verworpen’. De toon is gezet: tegenstemmers VVD, PvdA, GroenLinks en Kuzu/Öztürk gedogen kindhuwelijken. Een frame is geboren.

Moties

Op Twitter krijgt een bericht van @PieterOmtzigt dat de CDA-motie tegen kindhuwelijken verworpen is al snel een groot bereik:

VVD, PvdA, Groenlinks, Kuzu/Ozturk verwierpen motie-Oskam (ontbind kindhuwelijken) http://t.co/8G3RUe9HVq

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) 13 oktober 2015

Veel mensen reageren verbijsterd; VVD, PvdA, GroenLinks en Kuzu/Öztürk worden ter verantwoording geroepen of meteen maar uitgemaakt voor ‘pedopartijen’. Maar Omtzigt vergeet voor het gemak even te vermelden dat een andere motie tegen kindhuwelijken van Kuiken en Malik Azmani, de asielwoordvoerders van de coalitiefracties, wél is aangenomen:

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

overwegende dat er signalen zijn dat het aantal kindbruiden dat naar Nederland komt toeneemt;

overwegende dat kindhuwelijken in strijd zijn met fundamentele beginselen van het Nederlands huwelijksrecht;

overwegende dat het wetsvoorstel dat deze vorm van huwelijksdwang tegengaat waarschijnlijk pas in januari 2016 in werking treedt;

verzoekt de regering, alles in het werk te stellen om deze kwetsbare meisjes in beeld te krijgen en bescherming te bieden;

verzoekt de regering tevens, passende maatregelen te nemen en ervoor te zorgen dat strafbare feiten gevolgen hebben voor het verblijfsrecht van de betrokken mannen,

en gaat over tot de orde van de dag.

Ook de CDA-fractie stemt voor deze motie. Achteraf zegt de partij dat die niet ver genoeg gaat, maar tijdens het Kamerdebat, een vergadering over asiel- en immigratiebeleid met staatssecretaris Klaas Dijkhoff die op 30 september begint, is daar nog niets van te merken.

Kamerdebat

Het hoofdpunt van die vergadering is, in de woorden van CDA-woordvoerder Oskam, “de wijze waarop wordt omgegaan met de toegenomen asielinstroom en de gevolgen die deze heeft.” Over de kindhuwelijken zegt hij hetzelfde als de Kamerleden van VVD, D66 en PvdA: volstrekt onacceptabel in Nederland. Hij wil dan ook dat de Eerste Kamer de wet die huwelijksdwang tegengaat snel behandelt. Totdat die wet in werking treedt, moet Dijkhoff ‘maatwerk’ leveren:

Tot die tijd zitten we met een lacune en moet er maatwerk geleverd worden om die meisjes de komende maanden te beschermen en ervoor te zorgen dat de meerderjarige mannen met wie die meisjes getrouwd zijn, geen aanspraak kunnen maken op regelingen zoals gezinsherening.

Oskam wil, evenals de andere fractiespecialisten, van Dijkhoff weten wat hij daaraan denkt te gaan doen.

Maatregelen

De staatssecretaris legt uit dat hij geen middelen heeft om alle kindhuwelijken te ontbinden zolang de nieuwe wet tegen huwelijksdwang niet geldt. Maar dat betekent niet dat de overheid intussen niets doet:

Ondertussen gebeurt het nog. Meisjes onder de achttien die getrouwd zijn met een volwassen man worden onder voogdij van Nidos geplaatst. Dat gebeurt standaard. Als iemand daar zelf bezwaar tegen heeft en niet onder voogdij geplaatst wil worden, kan ik het niet afdwingen. Dan wordt de Raad van de Kinderbescherming ingeschakeld. Die doet dan een onderzoek en kan maatregelen nemen. Als een meisje jonger dan zestien jaar aangeeft, samen te willen leven met die man, dan moeten we kijken naar een oplossing, waarbij het belang van het kind in acht wordt genomen. Het juridische kader dat er op dit moment is, beperkt onze mogelijkheden daarin. Ik kan het ook niet helpen. Dat is echt ingewikkeld. Daar hebben we ook het Nidos weer bij nodig en gedragswetenschappers en het landelijk expertisecentrum voor eergerelateerd geweld. Dat is wat we nu kunnen doen.

PvdA-woordvoerder Kuiken wil nog weten of Dijkhoff wel echt alles doet wat hij kan, waarop Dijkhoff nog eens verzekert dat hij het er niet bij laat zitten, maar dat hij zich wel aan de wet moet houden.

Actief

Maar Kuiken laat het er ook niet bij zitten: ze vraagt door over de mogelijkheden om huwelijksdwang tegen te gaan. Dijkhoff maakt duidelijk dat hij al het maximale doet:

We gaan actief op zoek. We doen niet pas iets als iemand zich meldt en zegt: ik wil dat niet. Nee, we koppelen meteen Nidos eraan, er wordt een voogdij op gezet, behalve als de bruid dat echt niet wil, en dat vragen we dan natuurlijk niet aan de man. Dan hebben we nog de Raad voor de Kinderbescherming. Die dingen zullen we blijven doen, ook later nog, als we het idee hebben dat het niet om een erkend huwelijk gaat, maar dat er toch iets mis is. We zullen daar altijd voor blijven opkomen. We hebben echter wel de nieuwe wet nodig, ook als signaal, om bij voorbaat te kunnen zeggen: als je nog onderweg bent en je bent van plan om later je minderjarige vrouw te laten nareizen, dan moet je niet hier zijn. Dat gaat hem niet worden.

Nareizen

D66-woordvoerder Sjoerdsma vindt het nog onvoldoende. Hij vraagt of het mogelijk is om een tijdelijk verbod op het inreizen van kindbruiden in te stellen, in afwachting van de Wet tegengaan huwelijksdwang. Dat kan volgens Dijkhoff niet. Maar in de praktijk zal het aannemen van de wet door de senaat betekenen dat asielzoekers die nu binnenkomen eventuele minderjarige echtgenotes niet kunnen laten nareizen.

De sleutel ligt dus in de wet op de huwelijksdwang: hoe sneller de Eerste Kamer die behandelt, hoe eerder kindhuwelijken ontbonden kunnen worden. VVD-woordvoerder Azmani heeft daarom zijn senaatsfractie al even geraadpleegd, en wil de wet zo snel mogelijk door de Eerste Kamer loodsen, zoals de PVV heeft voorgesteld.

Openbare orde

Bij monde van Oskam komt het CDA dan met het idee om kindhuwelijken in de tussentijd te verbieden op grond van openbare orde. Gezien zijn latere motie, waarin hij kindhuwelijken een schending van de rechtsstaat noemt, een bizar voorstel, want Oskam gaat daarmee in tegen diezelfde rechtsstaat. Dat vindt Dijkhoff ook:

Ik baal er gruwelijk van, maar het probleem met de openbare orde is dat je dan iets tegenwerkt wat de wet op dit moment nog expliciet toestaat: een huwelijk tussen iemand van twintig en iemand van zestien. Kijk, onder de vijftien is het een ander verhaal, maar onze wet zegt nu: vanaf vijftien wordt het erkend. Je kunt niet iets tegenwerpen wat onze wet expliciet toestaat. Daarom moet die wet veranderd worden. En ondertussen doen we wat we kunnen. Ik snap de frustratie, maar dit is precies waarom er geconcludeerd is dat de wet snel aangepast moet worden. Dat hebben we in gang gezet. We zijn op de drempel en ik zou ook willen dat we er al overheen waren. Tot die tijd doen we wat we kunnen, maar ik heb die wet echt nodig.

De fractiespecialisten leggen zich er in het vervolg van het debat bij neer: ze wachten de versnelde behandeling van de Wet tegen huwelijksdwang in de Eerste Kamer af; er volgen geen nieuwe vragen meer.

Duidelijkheid

Dijkhoff komt aan het einde van het debat nog wel even terug op het onderwerp. Bij de behandeling van de vragen in tweede termijn herhaalt hij de maatregelen die de Nederlandse overheid nu al neemt:

Over de kindhuwelijken moet ik wat duidelijker zijn, want in de eerste termijn liep alles op een gegeven moment samen. In concrete gevallen is een huwelijk met iemand onder vijftien jaar niet wettelijk erkend. Dan is er natuurlijk nog steeds de praktijk waarin meisjes van zestien of zeventien jaar een man hebben tussen twintig en dertig jaar. Dat zie je het meest. Om in die gevallen hard te kunnen zijn, hebben we die wet nodig. Het is echter niet zo dat wij zo’n huwelijk alleen al erkennen als wij de leeftijden zien. Bij signalen van dwang is er wel een reden om nader onderzoek te doen en om zo’n huwelijk niet direct te erkennen. Dat wordt dan heel zorgvuldig onderzocht.

Dat de overheid hier getrouwde kinderen van dertien of veertien jaar laat binnenkomen zonder de echtgenoten een strobreed in de weg te leggen, klopt dus niet; ook niet onder de huidige wetgeving.

Stemmingen

Op 6 oktober keurt de Eerste Kamer de Wet tegengaan huwelijksdwang zonder verdere behandeling of stemming goed. De wet zal op 1 januari 2016 in werking treden. Een dag later wordt het debat in de Tweede Kamer hervat en dienen Azmani en Kuiken hun motie in; Dijkhoff is het daar mee eens. Oskam komt aan het einde van het debat met zijn eigen motie:

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

overwegende dat kindhuwelijken onacceptabel zijn en volstrekt in tegenspraak met de Nederlandse rechtsstaat;

verzoekt de regering, tot de inwerkingtreding van het door de Eerste Kamer aangenomen wetsvoorstel maximaal gebruik te maken van de mogelijkheden om gesloten kindhuwelijken nietig te verklaren en de Kamer te rapporteren over het aantal gevallen waarin dat is gelukt,

en gaat over tot de orde van de dag.

De staatssecretaris houdt in zijn reactie vast aan zijn eerdere uitgangspunt. Omdat hij zich aan de wet moet houden, kan hij huwelijken van minderjarigen boven de vijftien jaar niet ongeldig verklaren voordat de Wet tegengaan huwelijksdwang in werking treedt. Om die reden ontraadt hij de motie. De motie van Azmani en Kuiken wordt aangenomen; die van Oskam verworpen.

Oplossing

Waar het Kamerdebat eindigt, begint de campagne van het CDA: wie tegen hun motie stemde, ‘gedoogt’ kindhuwelijken en is dus verdacht. Het vreemde is dat het CDA helemaal geen goed track record heeft op dit dossier. CDA-minister Hirsch Ballin initieerde in 2009 de Wet tegen huwelijksdwang. Maar het voorstel bleef onder verantwoordelijkheid van het CDA lang op de plank liggen.

Pas in 2011 pakten Teeven het wetsvoorstel weer op, maar ook hij maakte weinig vaart. De behandeling in de Tweede Kamer begon pas onder het huidige VVD/PvdA-kabinet. Daarbij bleek de afkeer van kindhuwelijken breed gedeeld: het wetsvoorstel werd unaniem aangenomen. Dat andere partijen gedwongen huwelijken met kinderen zouden gedogen of tolereren, is dan ook een smerige insinuatie van het CDA.

Sentiment

Wat erger is: tegengaan van gezinshereniging, zoals CDA en andere partijen bepleiten, is volgens Femmes for Freedom, de organisatie die al jaren aandacht vraagt voor huwelijksdwang, helemaal geen ideale oplossing. Als ze hun echtgenoot niet mogen nareizen, blijven kindbruiden vaak achter in oorlogsgebied, in de greep van hun schoonfamilie. Daaraan lijkt het CDA zich weinig gelegen te laten liggen.

De partij is al een tijdje op zoek naar een nieuw profiel om de verloren machtspositie te herstellen. Omdat de VVD in het kabinet gebonden is aan de PvdA ligt het voor de hand om een rechtse koers te kiezen. Het CDA vist in dezelfde electorale vijver als de PVV, die het maatschappelijke sentiment over immigratie, integratie en islam als geen ander politiek weet te kapitaliseren — vooralsnog alleen in de peilingen.

Smeercampagne

Om als oppositiepartij ook te kunnen profiteren van dit sentiment raakt het CDA steeds verder weg van zijn traditionele bestuurlijke middenpositie. De partij kiest vaker voor een harde lijn tegenover het kabinet, zonder alternatief beleid te presenteren, en komt met steeds radicalere standpunten. Uit de onverkwikkelijke affaire rond de gedwongen kindhuwelijken blijkt dat ze ook een buitenparlementaire smeercampagne niet schuwen.

Jasper Klapwijk is fel gekant tegen elke vorm van huwelijksdwang, walgt van kindhuwelijken en bidt regelmatig om verlossing van het CDA.