Ik ben één van die 400.000 mensen die om het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne gevraagd hebben. Als je de kans krijgt om invloed uit te oefenen op het overheidsbeleid, dan moet je die grijpen, vind ik. Daarom ga ik ook stemmen. Mij maakt het niet zo heel veel uit wat de initiatiefnemers precies wilden met dit referendum. Of het nu legitiem is of niet, het referendum is legaal.

Wat ik vorig jaar, toen ik mijn handtekening zette, niet wist, weet ik nu wel: ik ben geen tegenstander van dit verdrag. Ik wil graag meer respect voor mensenrechten, meer democratie en meer handel met Oekraïne. Maar ik ben ook geen voorstander van dit verdrag. Het is de opmaat voor uitbreiding van de EU en het dient de beoogde stabiliteit in de regio niet. Ik stem daarom blanco: de regering moet maar besluiten.

Soevereiniteit

Ik heb nog nooit blanco gestemd, omdat het me altijd een makkelijke, laffe keuze leek. Maar dat is het in dit geval niet. Ik heb alles gelezen wat los en vast zat; zelfs grote delen van het verdrag. Het eerste deel, dat over mensenrechten en democratie gaat, lijkt mij van het grootste belang. Het tweede deel, dat over handel gaat, is volgens mij minder relevant. Dat treedt namelijk ook zonder ratificatie van Nederland in werking.

Dat komt doordat Nederland de zeggenschap erover heeft overgedragen aan de EU. Daar hebben de tegenstanders van dit verdrag een punt. Soevereiniteit mag je overdragen, maar niet zonder ons te raadplegen, een mandaat te vragen, of te regelen dat we invloed hebben op de nieuwe drager van soevereiniteit. Daar wringt de schoen: dat hebben we niet. Daarom vind ik dat de EU niet uitgebreid moet worden.

EU-lidmaatschap

Ik weet ook wel dat dit referendum niet over het EU-lidmaatschap van Oekraïne gaat. Daar hebben de voorstanders een punt. Mocht het wel zo ver komen, dan kunnen we daar altijd nog een referendum over houden. Maar dit referendum gaat natuurlijk wel over de EU. De EU heeft dit verdrag gesloten, en Oekraïne wil bij de EU horen. Dat is ook met zoveel woorden gezegd: dit verdrag is een eerste stap in die richting.

Daarmee is het verdrag een geopolitiek statement. Oekraïne wil bij de EU horen; het verdrag was om die reden aanleiding voor de Maidan-revolutie. Het ja-kamp gebruikt dit ook als argument: zorg dat de Oekraïners die bij de opstand vielen niet voor niets gestorven zijn. Met een ja-stem spreek je je dus uit voor de opstand. Het is bekend hoe de Russen en een minderheid van de Oekraïners daar tegenover staan.

Provocatie

Nu ben ik geen fan van Poetin. Ik ben mordicus tegen de annexatie van de Krim en de inmenging van Russische troepen elders in Oekraïne. Oekraïne heeft evenveel recht op soevereiniteit als Nederland. Die soevereiniteit wordt door Rusland geschonden; niet door de EU. En inderdaad: het overgrote deel van de Oekraïners wil bij de EU horen; dat blijkt uit peilingen. Ik ben dan ook geen tegenstander van dit verdrag.

Maar ik ben het ook niet eens met de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken. Hij zei dat we ons niets van Rusland moeten aantrekken omdat we anders geen soevereine keuze maken. Bovendien zouden geopolitieke argumenten niet gelden omdat ze altijd irrationeel zijn. Natuurlijk moeten we ons niet laten intimideren door Poetin. Maar ik vind geopolitiek van belang, en Rusland negeren komt de stabiliteit niet ten goede.

Thuisblijven

Uiteindelijk maakt het resultaat van dit referendum voor mij persoonlijk niet veel uit. Wordt het ja, dan ratificeert Nederland en helpen we Oekraïne met vrijhandel en betere handhaving van mensenrechten en democratie; de EU wordt niet direct uitgebreid. Wordt het nee, dan wordt het verdrag niet geratificeerd, maar aangepast. Ik zal er in beide gevallen geen boterham minder om eten.

Ik denk daarom met veel mensen dat het associatieverdrag met Oekraïne geen geweldig onderwerp is voor een referendum. Ik zou me liever uitspreken over politieke kwesties die mij wel direct raken, zoals de Europese grondwet in 2005. Maar thuis blijven doe ik niet, hoe idioot ik een opkomstdrempel ook vind bij een raadgevend referendum. Ik ben niet voor, ik ben niet tegen: ik stem uit overtuiging blanco.

— Update —

Volgens Piet Hein Donner bedreigt het raadgevende referendum de democratie. Hij vindt het in strijd met de grondwettelijke bepaling dat een Kamerlid zonder last opereert. Maar als kiezers de Kamer geen advies mogen geven via een referendum, waarom mag Donners Raad van State dat wel over elke wet? Hoog tijd voor een grondwetswijziging en een goede motivatie om vandaag wel te gaan stemmen.

Jasper Klapwijk zei vandaag bij als politiek commentator bij Dit Is De Dag al dat hij blanco zou stemmen, maar omdat Van der Staaij dat te ingewikkeld vond, legt hij het graag nog eens uit.