Het Parool kondigde het vandaag groots aan: een verkiezingsdebat voor de Gemeenteraadsverkiezingen op 9 februari met nationale partijleiders: Jesse Klaver, Alexander Pechtold, Lilian Marijnissen, Thierry Baudet en Lodewijk Asscher.

Het is een eerste voorbeeld van landelijke inmenging in de Gemeenteraadsverkiezingen; er zullen er nog veel volgen. Ik begrijp waarom ze het doen, maar wat mij betreft blijven de nationale politici thuis in de campagne voor de Gemeenteraadsverkiezingen.

Verleiding

Natuurlijk is de verleiding groot om lokale politici een handje te helpen vanuit de partijtop. Partijen willen ook verkiezingen winnen, en landelijke politici zijn vaak bekender dan lokale politici. Juist Amsterdam is belangrijk: het is de hoofdstad. Veel landelijke politici, waaronder Baudet en Asscher, wonen er.

Er spelen in Amsterdam ook zaken van nationaal belang, zoals de positie van Schiphol in de Haarlemmermeer. Andersom zijn er landelijke onderwerpen die van groot belang zijn voor de lokale politiek, zoals bijvoorbeeld de gekozen burgemeester, decentralisatie in de zorg, de woningmarkt of de gaswinning in Groningen.

Machtenscheiding

Allemaal goede redenen voor landelijke bemoeienis met de lokale politiek, maar we hebben in Nederland wel horizontale machtenscheiding. Gemeenten gaan over lokale zaken, Provincies over provinciale zaken, de Rijksoverheid over nationale aangelegenheden, en de Europese Commissie en de Raad van Ministers over de EU.

Kamerleden als Asscher, Klaver, Marijnissen, Baudet en Pechtold controleren de Rijksoverheid, en niet de Gemeenten. Daar hebben we de Gemeenteraad voor, en die verkiezen we bij de Gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018, niet bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer of het Europese Parlement.

Landelijk beleid

Die machtenscheiding is natuurlijk niet absoluut: de lokale politiek wordt ook bepaald door landelijk beleid. Dat is deze week pijnlijk duidelijk geworden bij de gaswinning in Groningen. Het is dus ook relevant om lokaal te horen wat nationale politici te vertellen hebben over de lokale politiek, zowel in Groningen als in Amsterdam. Dat is ook de reden die De Balie en Het Parool geven voor dit debat.

Nu wil ik tijdens de campagne voor de Gemeenteraad best horen wat de gevolgen van landelijk beleid voor mij in Amsterdam zijn, bijvoorbeeld de geluidhinder en luchtvervuiling van Schiphol, maar ook de gaswinning in Groningen, want ik kook op aardgas.

Stemmen

Maar ik wil nu vooral horen wat lokale politici daar dan van vinden en aan gaan doen. Ik kan in maart op hen stemmen, en niet op Asscher, Klaver, Marijnissen, Pechtold of Baudet. Die hebben hun kans vorig jaar gehad en zitten inmiddels — sommigen met wat meer collega’s anderen — in de Tweede Kamer.

Als er nu Kamerverkiezingen waren, zou ik het overigens wel logisch vinden om zo’n debat over lokale onderwerpen door landelijke lijsttrekkers te programmeren. Daar zou ik dan niet alleen horen wat alle Nederlanders belangrijk vinden, maar ook wat mij als Amsterdammer aangaat.

Nadeel

Ik begrijp ook wel dat je landelijke en plaatselijke politiek niet kunt scheiden. Het beeld van de landelijke partijen is ook bij Gemeenteraadsverkiezingen belangrijk voor de kiezers. Debatten met landelijke lijsttrekkers versterken dat effect. Maar voor afdelingen of lokale politici die afwijken van de landelijke partijlijn kan dat een nadeel zijn.

Inmenging van bekende nationale politici in de gemeentepolitiek vormt ook een nadeel voor lokale partijen. Die hebben immers geen vertegenwoordigers in Den Haag, op de weinig zichtbare OSF in de Eerste Kamer na. Ze kunnen dus geen bekende politici mobiliseren als uithangbord of kruiwagen.

Platform

Van de weeromstuit zoeken lokale partijen daarom ook maar de nationale platforms op. Ze zetten bekende Nederlanders op de lijst en zoeken de landelijke media op. Dat laatste deden Richard de Mos en John van Zweden, kandidaat-Raadsleden in Den Haag, gisteren bij Jinek; wat mij betreft met groot succes.

Maar ik kan er weinig mee als Amsterdammer, ookal werk ik op dit moment in Den Haag. Ik De Mos immers niet kiezen, omdat hij in Den Haag op de lijst staat en ik daar geen stem heb. Ik ben benieuwd hoeveel van de kijkers er wel iets aan hadden; het lijkt me dat de Haagse kijkers naar Jinek in de minderheid waren.

Opkomst

Natuurlijk is het voor de landelijke media daardoor ook lastig om aandacht te besteden aan de Gemeenteraadsverkiezingen. Zonder nationale invalshoek haken veel kijkers af. De veilige keuze is dan dus nationale politici te benaderen of lokale politici uit grote gemeentes te bevragen over nationale thema’s.

Voorstanders van bemoeienis van nationale politici hopen dat daardoor de opkomst verbetert. Maar opkomst is afhankelijk van structurele factoren, en niet van deelname van landelijke politici. Integendeel: veel niet-stemmers zeggen dat ze geen goede keuze kunnen maken omdat ze de lokale standpunten en partijen niet goed kennen. Dat wordt niet beter met landelijke politici.

Trend

Dat is zorgelijk, omdat de Gemeenten steeds meer bevoegdheden krijgen. Dan is het dus zaak om als landelijke politici niet achter de gedecentraliseerde macht aan te hollen, maar om lokale politiek en politici centraal te stellen. Het Parool en De Balie doen dat gelukkig al, want ze organiseren ook een aantal debatten met de lokale lijsttrekkers.

Ik hoop alleen dat ze het lokale debat met de nationale partijleiders de volgende keer willen organiseren bij de Tweede Kamerverkiezingen, want in de campagne van vorig jaar had ik graag gehoord wat die landelijke lijsttrekkers allemaal voor plannen hadden voor Amsterdam.

Jasper Klapwijk weet nog niet wat hij gaat stemmen bij de Gemeenteraadsverkiezingen, maar besluit wel op inhoudelijke gronden en gaat nu dus de programma’s lezen. Dit is een uitgebreide versie van het commentaar van 15 januari bij Dit Is De Dag op NPO Radio 1.